مدیریت کیفی منابع آب سطحی از طریق پیاده سازی مدل تجارت کیفیت آب (مطالعه موردی: رودخانه کرج)

امروزه به منظور ارتقای کیفی منابع آب سطحی و زیرزمینی و تخصیص بهینه آن بین ذینفعان با شرایط و نیازهای گوناگون، استفاده از رویکردهای مبتنی بر مدیریت کمی و کیفی پیشنهاد می شود. در این زمینه، تعریف چارچوب ها و الگوهای تجارت مجوز انتشار آلودگی (و یا تجارت کیفیت آب) بعنوان یک روش نوین در مدیریت کیفی منابع آب سطحی مطرح می باشد. در این ساختار، استانداردهای محیط محور که ظرفیت های اجتماعی و زیست محیطی را در نظر می گیرند، جایگزین استانداردهای متعارف تخلیه محور برای تصفیه خانه ها و منابع آلاینده می شوند. بدین ترتیب، سازمان های نظارتی همچون سازمان حفاظت محیط زیست تنها با پایش یک نقطه مشخص، می تواند بر عملکرد کلیه ذینفعان و منابع آلاینده بالادست نظارت نماید. از طرفی، منابع آلاینده بدلیل انگیزه های نظارتی و اقتصادی، وارد تعامل با یکدیگر خواهند شد. در این پژوهش، تأثیر استفاده از الگوی تجارت کیفیت آب در منابع آب سطحی مورد بررسی قرار می گیرد. بدین منظور، رودخانه کرج، حدفاصل ایستگاه هتل گچسر تا پل خواب (ورودی سد امیرکبیر) بعنوان محدوده مورد مطالعه قرار می گیرد. در این راستا، با استفاده از اطلاعات کمی، کیفی، کاربری اراضی، و شرایط هیدرودینامیکی، رودخانه توسط نرم افزار qual2k شبیه سازی و واسنجی شده تا کیفیت نقطه پایش در شرایط مختلف، میزان ضریب تأثیر هریک از منابع آلاینده اصلی، و حداکثر بار مجاز تخلیه شناسایی شود. مطابق نتایج حاصل، سه منطقه مسکونی و روستایی آسارا، سیرا و نسا به ترتیب بعنوان اصلی ترین منابع آلاینده نقطه ای تعیین شده و ضرایب تأثیر آنها به ترتیب 67/0، 23/0 و 1/0 می باشند. سپس با تعریف الگوی تجارت مجوز انتشار آلودگی مشخص شد که منطقه آسارا با افزایش ظرفیت تصفیه خود بعنوان فروشنده مجوز تعیین شده و سایرین بویژه در زمینه نیتروژن و فسفر کل، مجوزهای انتشار را از آسارا خریداری نمایند. در این حالت مجموع هزینه های کل تصفیه تا 11% کاهش می یابد. در ضمن در این چارچوب نوع فرآیند تصفیه نیز مطابق فرآیند لجن فعال و نیزار مصنوعی مشخص گردید. در نهایت می توان چنین نتیجه گرفت که استفاده از مدل تجارت کیفیت آب در محدوده مورد مطالعه امکان پذیر بوده و به بهبود کیفیت منابع آب منتهی می شود؛ اما در مطالعه مقایسه ای با رودخانه قره سو کرمانشاه مشخص شده است که وجود منابع آلاینده غیرنقطه ای (مانند زمین های کشاورزی گسترده)، ورود بار آلی زیاد به منابع آب سطحی، و غلظت بالای نیتروژن و فسفر در مقایسه با bodمی تواند به افزایش کارآمدی این سیستم مدیریتی و کاهش قابل ملاحظه هزینه های ساخت و راهبری واحدهای تصفیه بیانجامد.